Pierwsze Imperium Birmańskie - Królestwo Paganu

Historia Birmy rozpoczęła się nad Irawadi, na terenach zamieszkiwanych przez ludność Pyu oraz Mien. Były to okolice Pagan, dzisiejszego Bagan.

Pagan był stolicą Pierwszego Imperium Birmańskiego (Królestwa Paganu) w latach 1044-1287.
W IX wieku, na tereny, gdzie ludność wyznawała buddyzm, hinduizm, węża Naga, a każda wieś czciła swoje naty - duchy opiekuńcze, duchy przodków, oraz oddawała się innym kultom animistycznym i domowym, z królestwa Nanzhao (Yunan) przybyli Birmańczycy.
Birmańczycy podbili te tereny, mieli swoich wodzów i królów, ale do końca X wieku niewiele o nich wiadomo.

Na początku poprzedniego milenium krainą rządził ojciec Anawrathy - Kuhnsawe. Wódz Kyiso odebrał mu tron, a jego samego zamknął w klasztorze.
W 1044 (w Polsce w tym czasie Kazimierz Odnowiciel odbudowywał kraj po najeździe Brzetysława, a w Tyńcu ufundowano pierwszy klasztor na ziemiach polskich) Anawratha odebrał tron bratu Kyiso, Sokkate, już na sposób birmański, czyli tak, żeby nikt nie mógł pomścić Sokkate. Anawratha chciał przekazać władzę ojcu, ale ten już był starcem i nie chciał opuścić klasztoru. Wobec tego insygnia: korona królewska, wysadzane klejnotami trzewiki, miecz, złoty naszyjnik i biały parasol zostały przesłane do klasztoru. Ojciec został uhonorowany zaszczytnymi tytułami, a ponieważ wkrótce zmarł został wpisany do panteonu duchów opiekuńczych.

Anawratha rozpoczynał panowanie od kilku niewielkich wiosek nad Irawadi, w okolicach dzisiejszego Bagan i przez 30 lat powiększał swoje terytorium. Z Mon, państwa podbitego w 1057 sprowadził jeńców. Monowie, południowi sąsiedzi, kulturowo byli bardziej zaawansowani niż Birmańczycy, posiadali święte księgi Tipitaki, mieli architektów i rzemieślników oraz niezwykle cenne relikwie Buddy. Król poznał wielkiego guru buddyzmu Shin Arahanem z Mon i sam gorliwie wyznawał buddyzm. Walczył, zdobywał nowe tereny, jednoczył plemiona, ujednolicał prawo, przeprowadził reformę religijną.

Anawratha oczyścił buddyzm z ludowych wierzeń i miejscowych naleciałości, w 1056 roku (w Europie w tym czasie schizma wschodnia) ustanowił buddyzm therawada religią państwową i „skodyfikował” pozostałe religie i wierzenia. Wszystkie posągi bóstw hinduistycznych przeniósł i zamknął w jednej świątyni w Paganie. Ponieważ wiedział, że nie da się wyrugować wierzeń domowych, ustanowił 37 natów jako oficjalne bóstwa opiekuńcze. Królem natów został Thagyamina. Panteon natów zgromadzono w świątyni Shwezigon.

Dhammayangyi Temple

Król krzewił buddyzm i był jego gorliwym wyznawcą. Musiał dbać o swoją karmę w życiu przyszłym. Ponieważ zbudowanie jego państwa okupione było wieloma grzechami i nieustannie zdarzało się coś co psuło karmę, musiał wybudować setki świątyń, aby oczyszczać swoją karmę.
W języku pali stolica nazywała się Arimaddanpura – Miasto, Które Miażdży Swoich Wrogów. Z budowli Anawrathy zostało dziewięć: Hgnet pyit taung, Lawkananda, Myinkaba, Pitaka Taik, Shwesandaw,Tuyin Taung, Tant Kyi Taung, Shin Arahan Oakkyaung i Shwezigon.
Anawratha zginął zaatakowany przez stado bawołów.

Stał się archetypem „idealnego króla”, wszyscy kolejni królowie łącznie z współczesnymi generałami, wzorowali się lepiej lub gorzej na Anawratcie. Idealny władca, ale nie w znaczeniu europejskim. Birmański król to pan życia i śmierci, pan dziesięciu stron świata, pan całego świata, pan kierujący nauką Buddy.

Imperium Anawrathy przetrwało do końca XIII wieku. Za panowanie Sithu II (1174–1211) Pagan, a właściwie Birma osiągnęła największe rozmiary, dobrobyt i rozwój polityczny, kulturalny, administracyjny. Potem otoczenie zaczęło się zmieniać. Z północy nadciągnęli Mongołowie, stolicę przeniesiono do Ava, a miasto zaczęło podupadać, ale zawsze było miejscem świętym i zamieszkałym.

W samym Pagan było ponad 12 tysięcy pagód. Do dzisiaj na terenie Paganu istnieje w różnym stanie około 2 tysięcy pagód. Dzisiejszy starożytny Pagan to wspaniały rezerwat archeologiczny, szczególnie atrakcyjny, gdy czerwone słońce zachodzi za Irawadi. Przed zachodem słońca trzeba dojechać do odpowiedniej stupy, wdrapać się na nią - boso - i oglądać jak słońce zachodzi za Irawadi.

Powtarzamy czynność nad ranem. Birmańczycy udostępniają kilka pagód, na które turyści mogą wejść o mroźnym świcie – również boso! – i obserwować dziesiątki balonów unoszących się nad parującymi mgłami. 

Odbudowę na dużą skalę rozpoczęto na początku lat 90 ubiegłego wieku. O jakości i sposobie konserwacji prowadzi się wiele dyskusji. Pewne jest, że to złoty interes dla rodzin generałów. Na pewno warto pojechać do Bagan zanim na terenie rezerwatu powstaną kolejne wieże widokowe, hotele i polne drogi pokryje asfalt.

Dhammayangyi Temple

Thatbyinnyu Temple

Pyathadar (Pyathatgyi) Temple